Koenzym Q10 (CoQ10) to substancja, która jest niezbędna w komórkach dla produkcji energii. Jest również antyoksydantem, co oznacza, że chroni komórki przed uszkodzeniami spowodowanymi przez wolne rodniki, które mogą prowadzić do różnych chorób i starzenia się.
Poza tym koenzym Q10 wpływa na stabilność błon komórkowych i może nawet regulować działanie pewnych genów. Działa też na programowaną śmierć komórek, co jest ważne dla utrzymania zdrowia komórek i całego organizmu.
Źródła i dawkowanie koenzymu Q10
Choć CoQ10 występuje naturalnie w organizmach przede wszystkim zwierząt, jego stężenia w produktach spożywczych są znacznie niższe niż te dostępne w formie suplementów. W mięsach takich jak serce, wątroba i mięso drobiowe, zawartość CoQ10 może wynosić od kilku do kilkunastu miligramów na 100 gramów produktu. Podobnie jest w przypadku niektórych ryb, takich jak sardynki, makrele i łosoś, gdzie zawartość tego koenzymu również jest stosunkowo niska, zwykle w granicach 5-10 mg na 100 gramów.
Jest to wartość znacznie mniejsza niż dawki stosowane w badaniach klinicznych, gdzie suplementacja CoQ10 zazwyczaj sięga od 100 do 200 mg dziennie, zwłaszcza w kontekście terapii chorób kardiometabolicznych. Te wyższe dawki są zazwyczaj niezbędne, aby osiągnąć efekty terapeutyczne, takie jak obniżenie ciśnienia krwi czy redukcja zmęczenia. Nawet w przypadku zastosowania w diecie produktów bogatych w CoQ10, trudno byłoby osiągnąć te poziomy stężenia koenzymu w organizmie. Omawiany związek jest rozpuszczalny w tłuszczach, zatem zaleca się go stosować z posiłkiem.
Tabela: Szacunkowa zawartość CoQ10 w wybranych produktach spożywczych.
| Źródło | Zawartość (mg/100g) |
| Serca drobiowe | 9,2 |
| Makrela | 6,8 |
| Wątroba wołowa | 3,9 |
| Wieprzowina | 2,4 |
| Pistacje | 2,0 |
| Gotowana soja | 1,2 |
Najnowsze obszary badańnaukowych - w czym może pomóc koenzym Q10?
Migreny
Metaanaliza z 2021 roku miała na celu ocenić wpływ koenzymu Q10 na migreny u dorosłych. Analiza uwzględniła 371 uczestników z sześciu badań kontrolowanych placebo. Stwierdzono, że koenzym Q10 nie zmniejsza nasilenia bólów migrenowych, ale skraca ich czas trwania i zmniejsza częstotliwość.
Przewlekła niewydolność nerek
W celu zbadania wpływu suplementacji koenzymem Q10 na pacjentów z przewlekłą chorobą nerek (CKD) przeprowadzono systematyczny przegląd 12 badań. Suplementacja CoQ10 znacząco obniżyła poziomy malonaldehydu i czułego białka C-reaktywnego, wskaźników stresu oksydacyjnego i stanu zapalnego. Ustalono również pozytywny wpływ na metabolizm glukozy, w tym na poziom HbA1c (hemoglobiny glikowanej) i wskaźnik QUICKI (wskaźnik insulinooporności).
Męska niepłodność
Stres oksydacyjny jest silnie związany z niską jakością nasienia, dlatego antyoksydanty, w tym koenzym Q10, są często stosowane w leczeniu. Systematyczne przeglądy przeprowadzone dotychczas sugerują pozytywny wpływ Q10 na parametry nasienia i wskaźniki zapłodnień. Brakuje jeszcze jednak randomizowanych badań kontrolowanych i informacji o optymalnym dawkowaniu.
Choroby sercowo-naczyniowe
Przegląd systematyczny 14 badań z lat 2000-2020 pokazał, że suplementacja koenzymem Q10 może być korzystna dla starszych mężczyzn z chorobami sercowo-naczyniowymi i nadciśnieniem. W przypadku niewydolności serca zauważono poprawę wydolności funkcjonalnej i mniejszą liczbę poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych. Suplementacja miała również pozytywny wpływ na markery zapalne w chorobie niedokrwiennej serca i na hemodynamikę mięśnia sercowego przed zabiegiem chirurgicznym.
W metaanalizie obejmującej 26 badań i 1831 pacjentów suplementacja CoQ10 znacząco obniżała ciśnienie skurczowe (SBP) o 4,77 mmHg, jednocześnie zwiększając poziom krążącego CoQ10 o 1,62 μg/mL w porównaniu z grupą kontrolną. Efekty były bardziej wyraźne u pacjentów z cukrzycą i dyslipidemią oraz w badaniach trwających ponad 12 tygodni. Największą redukcję ciśnienia zaobserwowano przy dawkach 100 – 200 mg na dzień.
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby
Metaanaliza z 2022 roku miała na celu ocenić wpływ suplementacji koenzymu Q10 na profile lipidowe i enzymy wątrobowe u pacjentów z niealkoholową chorobą stłuszczeniową wątroby (NAFLD). Analiza obejmowała sześć randomizowanych badań kontrolowanych i nie wykazała istotnego wpływu CoQ10 na ogólne profile lipidowe (cholesterol całkowity, LDL, HDL, triglicerydy) oraz aminotransferazę alaninową (ALT). Analiza podgrup wykazała jednak istotne zmniejszenie poziomu aminotransferazy asparaginowej (AST) i gamma-glutamylotransferazy (GGT) w badaniach o większej długości trwania suplementacji CoQ10.
Chroniczne zmęczenie
Metaanaliza przeprowadzona do stycznia 2022 r. miała na celu ocenić efektywność suplementacji koenzymu Q10 w redukcji zmęczenia. Badanie objęło 13 badań z placebo z łącznie 1 126 uczestnikami. W porównaniu z grupami placebo, grupy suplementujące CoQ10 wykazały istotne statystycznie zmniejszenie wyników zmęczenia.
Efekt ten był zgodny zarówno wśród uczestników zdrowych, jak i chorych. Zwiększenie dziennych dawek i czasu trwania suplementacji CoQ10 korelowało z większą redukcją zmęczenia. W badaniu zanotowano tylko jedno niepożądane zdarzenie (żołądkowo-jelitowe) wśród 602 uczestników suplementujących CoQ10. Na podstawie wyników metaanalizy można stwierdzić, że CoQ10 jest skutecznym i bezpiecznym suplementem w redukcji objawów zmęczenia.
Stany zapalne i stres oksydacyjny
Kilka publikacji przeglądowych podsumowało również wpływ CoQ10 na stany zapalne i stres oksydacyjny. W pierwszej pracy opisano efektywność CoQ10 w obniżaniu poziomów stresu oksydacyjnego. Przeanalizowano 34 eksperymenty z 2012 uczestnikami i zaobserwowano, że CoQ10 znacząco zwiększa całkowitą zdolność antyoksydacyjną (TAC) i obniża stężenie malondialdehydu (MDA). Publikacja sugeruje również korzyści z suplementacji dla osób z chorobą wieńcową i cukrzycą typu 2, a także wskazuje na optymalne dawki 100-150 mg/dzień.
Druga publikacja również potwierdza pozytywny wpływ CoQ10 na biomarkery stresu oksydacyjnego, ale dodatkowo opisano w niej wpływ na markery stanu zapalnego. Ponownie wykazano, że koenzym Q10 obniża stężenie białka C-reaktywnego (CRP) i MDA, podczas gdy zwiększa TAC i aktywność dysmutazy ponadtlenkowej (SOD).
W trzeciej pracy skupiono się na efekcie CoQ10 na markery stanu zapalnego w populacji ogólnej. Badanie to z 31 RCTs i 1517 uczestnikami pokazuje, że CoQ10 znacząco redukuje poziomy CRP, IL-6 i TNF-α. Tutaj wskazano dawki rzędu 300 – 400 mg jako najbardziej efektywne.
Wydolność fizyczna
Dwa przeglądy badań dotyczyły również wpływu CoQ10 na wydolność fizyczną. Pierwszy z nich opisał rolę CoQ10 w kontekście poprawy regeneracji mięśniowej po wysiłku. Chociaż wyniki są niejednoznaczne, to wydają się wskazywać na potencjał w kierunku przyspieszania dochodzenia do siebie po ciężkim wysiłku. Autorzy zwracają uwagę na potrzebę dalszych, bardziej precyzyjnych badań.
W drugim przeglądzie skupiono się na korzyściach suplementacji CoQ10 dla osób starszych, zwłaszcza w kontekście takich stanów, jak sarkopenia, czyli utrata masy i siły mięśniowej czy wzmożone ryzyko upadków. Badanie wykazało statystycznie znaczące ulepszenia w różnych wynikach związanych z wytrzymałością fizyczną, jednak cały czas potrzeba jeszcze większej ilości projektów w tym kierunku.
Zespół policystycznych jajników
Celem tego badania była ocena skuteczności i bezpieczeństwa suplementacji koenzymu Q10 w leczeniu zespołu policystycznych jajników (PCOS). Analiza systematyczna i metaanaliza obejmowały 9 randomizowanych badań kontrolowanych (RCT) z udziałem 1021 pacjentek. Wyniki wskazują, że dodanie koenzymu Q10 może poprawić insulinooporność (zmniejszenie wskaźników HOMA-IR, FINS, FPG), poziomy hormonów płciowych (zwiększenie FSH, zmniejszenie testosteronu) oraz profile lipidowe (zmniejszenie TG, TC, LDL-C i zwiększenie HDL-C). Tylko jedno RCT zgłosiło zdarzenia niepożądane, nie stwierdzając żadnych efektów ubocznych po suplementacji. Na podstawie obecnych dowodów można uznać, że dodanie CoQ10 jest bezpieczną terapią, która może poprawić stan pacjentek z PCOS.
Źródła:
- Sazali, S., Badrin, S., Norhayati, M. N., & Idris, N. S. (2021). Coenzyme Q10 supplementation for prophylaxis in adult patients with migraine-a meta-analysis. BMJ open, 11(1), e039358. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2020-039358
- Xu, Y., Yang, G., Zuo, X., Gao, J., Jia, H., Han, E., Liu, J., Wang, Y., & Yan, H. (2022). A systematic review for the efficacy of coenzyme Q10 in patients with chronic kidney disease. International urology and nephrology, 54(1), 173–184. https://doi.org/10.1007/s11255-021-02838-2
- Salvio, G., Cutini, M., Ciarloni, A., Giovannini, L., Perrone, M., & Balercia, G. (2021). Coenzyme Q10 and Male Infertility: A Systematic Review. Antioxidants (Basel, Switzerland), 10(6), 874. https://doi.org/10.3390/antiox10060874
- Sue-Ling, C. B., Abel, W. M., & Sue-Ling, K. (2022). Coenzyme Q10 as Adjunctive Therapy for Cardiovascular Disease and Hypertension: A Systematic Review. The Journal of nutrition, 152(7), 1666–1674. https://doi.org/10.1093/jn/nxac079
- Zhao, D., Liang, Y., Dai, S., Hou, S., Liu, Z., Liu, M., Dong, X., Zhan, Y., Tian, Z., & Yang, Y. (2022). Dose-Response Effect of Coenzyme Q10 Supplementation on Blood Pressure among Patients with Cardiometabolic Disorders: A Grading of Recommendations Assessment, Development, and Evaluation (GRADE)-Assessed Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Advances in nutrition (Bethesda, Md.), 13(6), 2180–2194. https://doi.org/10.1093/advances/nmac100
- Ardekani, A., Tabrizi, R., Maleki, E., Bagheri Lankarani, K., Heydari, S. T., Moradinazar, M., & Akbari, M. (2023). Effects of coenzyme Q10 supplementation on lipid profiles and liver enzymes of nonalcoholic fatty liver disease (NAFLD) patients: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Food science & nutrition, 11(6), 2580–2588. https://doi.org/10.1002/fsn3.3315
- Tsai, I. C., Hsu, C. W., Chang, C. H., Tseng, P. T., & Chang, K. V. (2022). Effectiveness of Coenzyme Q10 Supplementation for Reducing Fatigue: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Frontiers in pharmacology, 13, 883251. https://doi.org/10.3389/fphar.2022.883251
- Dabbaghi Varnousfaderani, S., Musazadeh, V., Ghalichi, F., Kavyani, Z., Razmjouei, S., Faghfouri, A. H., Ahrabi, S. S., Seyyed Shoura, S. M., & Dehghan, P. (2023). Alleviating effects of coenzyme Q10 supplements on biomarkers of inflammation and oxidative stress: results from an umbrella meta-analysis. Frontiers in pharmacology, 14, 1191290. https://doi.org/10.3389/fphar.2023.1191290
- Hou, S., Tian, Z., Zhao, D., Liang, Y., Dai, S., Ji, Q., Fan, Z., Liu, Z., Liu, M., & Yang, Y. (2023). Efficacy and Optimal Dose of Coenzyme Q10 Supplementation on Inflammation-Related Biomarkers: A GRADE-Assessed Systematic Review and Updated Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Molecular nutrition & food research, 67(13), e2200800. https://doi.org/10.1002/mnfr.202200800
- Dai, S., Tian, Z., Zhao, D., Liang, Y., Liu, M., Liu, Z., Hou, S., & Yang, Y. (2022). Effects of Coenzyme Q10 Supplementation on Biomarkers of Oxidative Stress in Adults: A GRADE-Assessed Systematic Review and Updated Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Antioxidants (Basel, Switzerland), 11(7), 1360. https://doi.org/10.3390/antiox11071360
- Drobnic, F., Lizarraga, M. A., Caballero-García, A., & Cordova, A. (2022). Coenzyme Q10 Supplementation and Its Impact on Exercise and Sport Performance in Humans: A Recovery or a Performance-Enhancing Molecule?. Nutrients, 14(9), 1811. https://doi.org/10.3390/nu14091811
- Bolt, J., Sandhu, S., & Mohammadi, A. (2023). Effect of Coenzyme Q10 Supplementation on Sarcopenia, Frailty, and Falls: A Scoping Review. The journal of nutrition, health & aging, 27(7), 586–592. https://doi.org/10.1007/s12603-023-1943-8
- Zhang, T., He, Q., Xiu, H., Zhang, Z., Liu, Y., Chen, Z., & Hu, H. (2023). Efficacy and Safety of Coenzyme Q10 Supplementation in the Treatment of Polycystic Ovary Syndrome: a Systematic Review and Meta-analysis. Reproductive sciences (Thousand Oaks, Calif.), 30(4), 1033–1048. https://doi.org/10.1007/s43032-022-01038-2
Zawarte treści mają charakter wyłącznie edukacyjny i informacyjny. Starannie dbamy o ich merytoryczną poprawność. Niemniej jednak, nie mają one na celu zastępować indywidualnej porady u specjalisty, dostosowanej do konkretnej sytuacji czytelnika.
